
He ʻano noʻonoʻo ko kēlā me kēia poʻe e kuhikuhi ana i ke ala e ʻike ai i ka honua. Ma laila nō e hānau ai nā manaʻo e pili ana i ka “maikaʻi” a me ka “ʻino.” ʻO ia mau manaʻo hoʻi ka mea e alakaʻi ana i ke ʻano o kā kākou pili ʻana kekahi i kekahi, a pēlā nō hoʻi i ka hana ʻana i nā lā a pau.
Ma ka waʻa, he wahi liʻiliʻi loa, a noho pū nā kānaka me nā ʻano ʻano o ke ʻano. No laila, he mea nui ka loaʻa ʻana o nā waiwai like i hoʻohālike ʻia no ke ola pū ʻana. Inā ʻaʻole like ka manaʻo o ka poʻe, hiki i ka mea liʻiliʻi loa ke lilo i pilikia nui. Ma ke kai nui, ʻaneʻane ʻokoʻa ʻole kekahi wahi e holo ai, inā ʻaʻole hoʻoponopono koke ʻia nā hakakā, hiki loa ke lilo ia i pilikia nui, a i ʻole hoʻi he pilikia e weliweli ai ke ola.

Nā Waiwai Moʻomeheu Hawaiʻi
Ma ʻaneʻi nō e komo ai ka waiwai nui o nā kumu waiwai. He ʻano hoʻohālike ko nā kumu waiwai i ka hana ʻana a me ka noʻonoʻo ʻana o ke kanaka, nā mea e kōkua ai i ka hoʻemi ʻana i ke kaumaha, ka pale ʻana i nā kuhihewa, a me ka hōʻemi ʻana i nā hakakā. Ma nā hanauna he nui, ua hoʻomohala nā kānaka Hawaiʻi i kahi pūʻulu waiwai moʻomeheu i hoʻohālikelike ʻia no ke kūkulu pū ʻana a me ka laulima — nā mea e pono ai no nā kaiāulu ma ka ʻāina a me nā poʻe holo waʻa ma ke kai.
I kēia au, ua ʻike nui ʻia kekahi o kēia mau waiwai Hawaiʻi, akā, ua nalowale pinepine ko lākou ʻano hohonu a i ʻole ʻaʻole loa i maopopo ʻia. Ma ka nānā ʻana hohonu aku i kēia mau manaʻo kumu, hiki iā kākou ke ʻike pono i ke ʻano o ka pilina ʻana o nā Hawaiʻi, ʻaʻole wale nō kekahi me kekahi, akā pū nō hoʻi me ke kaiāulu, ka ʻāina, a me ka waʻa.
Aloha
ʻO ka huaʻōlelo Aloha e unuhi pinepine ʻia ana ma ke ʻano he “hello,” “goodbye,” a i ʻole “aloha” (love). Akā, he mea hohonu loa ʻo Aloha, ʻaʻole ia e pau ma ka “hello” a me ka “goodbye” wale nō. ʻO Aloha he hana koʻikoʻi, he hana ʻuhane, i ka wā e hōʻike ai kekahi kanaka iā ia iho me ka palekana ʻole, a e kaʻana ana i kona “ha” — ka hanu ola — me kekahi kanaka ʻē aʻe. He kaʻina hana ia e haʻahaʻa ai ke kanaka, e hoʻokaʻawale i kona makaʻu, e hāʻawi i ka hilinaʻi, a e wehe i kona naʻau no ke kūkā ʻana ʻuhane me kekahi ʻē aʻe. No laila, ʻaʻole e lawe māmā ʻia ka hāʻawi ʻana i kou aloha. Inā he ʻōlelo hoʻolauna maʻalahi wale nō, he kūpono ka ʻōlelo “A nō ʻai” a i ʻole “Welina.” ʻO ka “Aloha” ʻoiaʻiʻo e koi ana i ka paʻa, a he kuleana nui kona e hahai mai ana.
Mālama
ʻO ka unuhi maʻamau o kēia wā no mālama e pili ana i ka “hoʻomalu,” “pale,” a i ʻole “mālama pono.”
Eia naʻe, he huaʻōlelo ʻelua ʻāpana ʻo mālama.
ʻO “mā” he pōkole o ka huaʻōlelo maʻa, ʻo ia hoʻi ka ʻike ʻole hewa, ka ʻike pono, a me ka ʻike hohonu i kekahi mea.
ʻO “lama” hoʻi he kukui, he mālamalama e kuhikuhi ana i ka ʻike a me ka hoʻomaopopo ʻana.
No laila, i mea e hiki ai ke mālama pono i kekahi mea, pono mua ʻoe e lilo i maʻa iā ia mea.
He mea lawe manawa, he hoʻomanawanui, a he naʻau ākea ka lilo ʻana i maʻa, i hiki ai ke loaʻa ka ʻike ʻoiaʻiʻo i kahi wahi a i ʻole i kekahi pilikia.
ʻO ia ʻike hohonu, ʻo ia nō ka lama — ka mālamalama, ka hoʻā ʻana o ka ʻike.
A ʻo ka wā wale nō e lilo ai ke kanaka i maʻa me kekahi mea, a laila hiki iā ia ke mālama pono iā ia mea.
Pono
ʻO ka huaʻōlelo Pono e unuhi pinepine ʻia ana ma ke ʻano he “maikaʻi,” “pololei,” “hoʻoponopono,” “pono,” a i ʻole “hāhai i ka ʻoiaʻiʻo.” Akā, ʻoi aku ka hohonu o kona manaʻo — ʻo ka ʻoiaʻiʻo o Pono ʻo ia ka kaulike.
Ua ʻike nā kūpuna Hawaiʻi, aia nā mea ma ke ʻano pālua: ka lā me ka pō, ke kāne me ka wahine, ka ʻāina me ke kai. Hoʻopau nā mea pālua i kekahi i kekahi, a ke nalowale ka kaulike, lilo mai ka pōʻino. Eia naʻe, ʻaʻole ʻo kēia kaulike he “kaulike like” i ka nui a me ke kaumaha. ʻO ka laʻana maikaʻi loa no kēia ʻano kaulike ʻokoʻa, ʻo ia ka waʻa kaukahi (ka waʻa me hoʻokahi ama).
ʻO ke kaʻele o ka waʻa he mea lōʻihi, ākea, kaumaha hoʻi. ʻO ka ama he mea liʻiliʻi, māmā. Akā, ʻaʻole e kū pono ana ka waʻa me ke kaʻele wale nō. Pono nā mea ʻelua e pili pū me ka lanalana a me ka kuaʻiako i mea e holo ai ka waʻa ma ke kai nui. ʻO ka pili ʻana o kēia mau ʻāpana ʻokoʻa ka mea e haku ai i ka Pono — ka kūlana kaulike e hiki ai ke holo pono ka waʻa, ke kanaka, a me ke ola.
Eia naʻe, ʻaʻole he kūlana paʻa wale nō ka Pono. He hana mau ia, he kaulike e neʻe ana, e ulu ana, a pono e nānā mau ʻia, e hoʻoikaika ʻia, a e mālama pono ʻia. Inā haʻalele ʻia, hiki ke nalowale koke ka kaulike.
E like me ka kaʻele a me ka ama, pono e nānā mau a e hoʻopaʻa hou i nā lanalana a me nā kuaʻiako i mea e mālama ai i ka pono o ka waʻa. Pēlā pū hoʻi me kēlā me kēia ʻano o ke ola — inā ʻaʻole mālama pono ʻia, nalowale ka pono, a nalowale hoʻi ka lōkahi o ke ola kanaka.